Obligacje Zabezpieczone a Niezabezpieczone

W świecie finansów obligacje pełnią niezwykle istotną rolę. Dla emitentów stanowią elastyczne i popularne źródło kapitału na rozwój, inwestycje czy refinansowanie istniejącego długu. Dla inwestorów są z kolei instrumentem pozwalającym lokować nadwyżki finansowe z perspektywą osiągnięcia stałego, przewidywalnego dochodu w postaci odsetek (wyjątkiem są sprzedawane z dyskontem obligacje zerokuponowe).

Jednak rynek obligacji jest niezwykle zróżnicowany, a kluczem do świadomego inwestowania jest zrozumienie fundamentalnej zasady relacji między ryzykiem a potencjalnym zyskiem. Jednym z najważniejszych czynników, który definiuje ten kompromis, jest istnienie – lub też brak – twardego zabezpieczenia spłaty długu. Decyzja emitenta o jego ustanowieniu ma znaczenie dla bezpieczeństwa inwestora i jego pozycji w hierarchii wierzycieli, zwłaszcza w obliczu potencjalnych trudności finansowych firmy.

Obligacje zabezpieczone – definicja i cechy

Obligacja zabezpieczona to dłużny papier wartościowy, w przypadku którego zobowiązanie emitenta do wypłaty odsetek i zwrotu kapitału jest wzmocnione poprzez ustanowienie konkretnego zabezpieczenia na jego majątku. Jest to pewnego rodzaju polisa ubezpieczeniowa dla inwestora. Jeśli firma, która wyemitowała obligacje, utraci płynność finansową i stanie się niewypłacalna, posiadacze obligacji zabezpieczonych uzyskują uprzywilejowane prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z określonej z góry wskazanej części majątku emitenta.

Dla świadomego inwestora samo stwierdzenie, że obligacja jest zabezpieczona, to jednak dopiero początek analizy. Kluczowa jest również jakość tego zabezpieczenia. Należy zbadać jego realną wartość rynkową i płynność. Przykładowo, hipoteka na atrakcyjnej nieruchomości komercyjnej w centrum dużego miasta może być warta znacznie więcej niż hipoteka na starym, specjalistycznym zakładzie produkcyjnym na peryferiach. Istotny jest także stosunek wartości zabezpieczenia do wartości całej emisji obligacji (wskaźnik LTV, ang. Loan-to-Value) – im niższy, tym większy bufor bezpieczeństwa.

Rodzaje zabezpieczeń stosowanych w obligacjach

Emitenci sięgają po różne, ściśle zdefiniowane w prawie formy zabezpieczeń, aby podnieść wiarygodność swojej emisji w oczach inwestorów. Do najczęściej spotykanych należą:

• Hipoteka: Uznawana za jedną z najsolidniejszych formę zabezpieczenia, polega na obciążeniu prawa własności (lub użytkowania wieczystego) nieruchomości na rzecz obligatariuszy. Wartość nieruchomości jest zazwyczaj potwierdzana przez niezależnego rzeczoznawcę.
• Zastaw rejestrowy: To forma zabezpieczenia na majątku ruchomym firmy. Przedmiotem zastawu mogą być pojedyncze aktywa (np. samochody, maszyny) lub ich zbiory (np. cała linia produkcyjna, zapasy magazynowe, zbiór praw). W przypadku tej formy zabezpieczenia, konieczne jest ustanowienie administratora zastawu, który działa w swoim imieniu, lecz na rzecz obligatariuszy. Siła zastawu rejestrowego zależy od łatwości zbycia i stabilności wartości aktywów – np. standardowe maszyny budowlane są łatwiejsze do upłynnienia niż wysoce wyspecjalizowana aparatura laboratoryjna. 
• Poręczenie lub gwarancja bankowa: To zabezpieczenia, gdzie za dług emitenta ręczy strona trzecia. W przypadku poręczenia może to być np. spółka-matka z grupy kapitałowej. W przypadku gwarancji, zobowiązanie do spłaty przejmuje instytucja o wysokim zaufaniu, np. bank. Siła takiego zabezpieczenia jest wprost proporcjonalna do siły finansowej i wiarygodności podmiotu udzielającego gwarancji. Inwestor musi więc ocenić kondycję nie tylko emitenta, ale i gwaranta. Im lepszy rating gwaranta, tym dana obligacja cechuje się mniejszym ryzykiem.

Przykłady branż stosujących obligacje zabezpieczone

Obligacje zabezpieczone są naturalnym wyborem dla firm z sektorów, które dysponują znacznym majątkiem trwałym. Typowymi przykładami są:

• Firmy deweloperskie, które zabezpieczają emisje na hipotece konkretnej nieruchomości – działki pod przyszłą inwestycję (co jest bardziej ryzykowne) lub istniejącego, wynajętego biurowca (co stanowi znacznie pewniejsze zabezpieczenie).
• Przedsiębiorstwa produkcyjne i przemysłowe, mogą ustanawiać zastawy rejestrowe na swoich parkach maszynowych, środkach transportu czy zapasach surowców.
• Szczególnym przypadkiem są listy zastawne emitowane przez wyspecjalizowane banki hipoteczne. Prawo narzuca na banki hipoteczne bardzo rygorystyczne wymogi, co czyni listy zastawne jednymi z najbezpieczniejszych papierów dłużnych na rynku. Na polskim rynku istnieje tylko kilka banków hipotecznych, które mogą emitować listy zastawne i ten rynek nie jest bardzo rozwinięty w naszym kraju, w przeciwieństwie do krajów Europy zachodniej. 

Obligacje niezabezpieczone – na czym polegają?

Obligacje niezabezpieczone to papiery dłużne, których spłata nie jest gwarantowana żadnym konkretnym składnikiem majątku emitenta. Ich siła opiera się wyłącznie na ogólnej kondycji finansowej, reputacji i wiarygodności kredytowej firmy. Inwestor, nabywając taką obligację, pokłada zaufanie w zdolności przedsiębiorstwa do generowania wystarczających przepływów pieniężnych, aby na bieżąco obsługiwać i finalnie spłacić swoje zadłużenie. W tym przypadku reputacja i historia finansowa firmy działają jako swoiste, niematerialne zabezpieczenie, na podstawie którego każdy powinien podejmować decyzje inwestycyjne.

Czym różnią się od zabezpieczonych?

Fundamentalna różnica między tymi dwoma typami obligacji ujawnia się w sytuacji kryzysowej. Najlepiej obrazuje to odpowiedź na pytanie: co się stanie, gdy firma ogłosi upadłość? W takiej sytuacji uruchamiana jest procedura zaspokajania wierzycieli:

1. Na samym szczycie znajdują się wierzyciele zabezpieczeni (w tym posiadacze obligacji zabezpieczonych), którzy mają prawo do odzyskania swoich pieniędzy ze sprzedaży aktywów stanowiących przedmiot zabezpieczenia.
2. Dopiero po ich całkowitym zaspokojeniu, to co zostanie z majątku firmy, trafia do wspólnej puli.
3. Z tej puli zaspokajani są wierzyciele niezabezpieczeni, w tym posiadacze obligacji niezabezpieczonych.
4. Na samym końcu, jeśli cokolwiek jeszcze zostanie, środki trafiają do właścicieli (akcjonariuszy). W praktyce, dla tej ostatniej grupy często nie zostaje już nic.

Dlaczego emitenci wybierają obligacje niezabezpieczone?

Mimo wyższego ryzyka dla inwestora, jest to bardzo popularna forma finansowania. Firmy decydują się na nią z kilku strategicznych powodów:

• Reputacja i rozpoznawalność na rynku: Największe, najbardziej stabilne finansowo spółki, często o statusie liderów rynku krajowego lub międzynarodowego, nie muszą oferować dodatkowych zabezpieczeń. Ich marka, historia terminowego regulowania zobowiązań i transparentność finansowa są dla inwestorów wystarczającą gwarancją. Ponadto takie spółki często mają nadany rating kredytowy przez jedną z 3 wiodących instytucji ratingowych, co dodatkowo zapewnia inwestorów o długoterminowej stabilności danej spółki.
• Brak wolnych aktywów: Firma mogła już wcześniej wykorzystać swój najcenniejszy majątek do zabezpieczenia innych form finansowania, np. wieloletnich kredytów bankowych na budowę fabryki.
• Elastyczność operacyjna: Brak obciążeń na majątku daje firmie znacznie większą swobodę w zarządzaniu. Może ona sprzedawać niepotrzebne aktywa, kupować nowe czy restrukturyzować działalność bez konieczności uzyskiwania zgody od administratora zabezpieczeń, co znacznie przyspiesza procesy decyzyjne.
• Niższe koszty i prostsza procedura: Emisja obligacji niezabezpieczonych jest szybsza i tańsza. Odpadają koszty związane z wyceną majątku przez rzeczoznawców, opłaty sądowe za wpisy do rejestrów czy wynagrodzenie dla administratora zabezpieczeń.

Porównanie: obligacje zabezpieczone vs niezabezpieczone

Obligacje zabezpieczone i niezabezpieczone różnią się istotnie pod względem źródła bezpieczeństwa, poziomu ryzyka, stopy zwrotu oraz priorytetu spłaty w przypadku niewypłacalności emitenta. W przypadku obligacji zabezpieczonych podstawą ochrony dla inwestora jest konkretne zabezpieczenie – najczęściej w postaci hipoteki, zastawu lub innego aktywa – którego wartość i płynność decydują o sile ochrony kapitału. Z kolei obligacje niezabezpieczone opierają się wyłącznie na ogólnej kondycji finansowej emitenta i jego wiarygodności kredytowej. W efekcie obligacje zabezpieczone cechują się niższym ryzykiem inwestycyjnym, gdyż istnieje realna możliwość odzyskania części środków z majątku stanowiącego zabezpieczenie. Za tę większą ochronę inwestorzy akceptują zazwyczaj niższą stopę zwrotu. Odwrotnie jest w przypadku obligacji niezabezpieczonych, gdzie ryzyko jest wyższe, ale tak samo jak potencjalne zyski. W razie upadłości emitenta posiadacze obligacji zabezpieczonych mają pierwszeństwo w zaspokojeniu roszczeń, natomiast posiadacze obligacji niezabezpieczonych muszą liczyć się z ostatnią kolejką spłat.

W praktyce analiza obligacji zabezpieczonych powinna koncentrować się na jakości i płynności zabezpieczenia oraz warunkach emisji (np. poziomie wskaźnika LTV), natomiast w przypadku obligacji niezabezpieczonych kluczowa jest dogłębna analiza finansowa emitenta, jego pozycji na rynku, sytuacji branżowej oraz ocena ratingu kredytowego.

Co wybrać: obligacje zabezpieczone czy niezabezpieczone?

Wybór między obligacjami zabezpieczonymi a niezabezpieczonymi nie jest decyzją o charakterze "lepsze czy gorsze". Jest to decyzja o świadomym dopasowaniu charakteru instrumentu finansowego do własnej strategii, horyzontu czasowego i, co najważniejsze, indywidualnej tolerancji na ryzyko. Każdy inwestor na podstawie tych samych danych o emisjach obligacji zabezpieczonych i niezabezpieczonych może podjąć inną decyzję, w zależności od celów strategii inwestycyjnej.

Profil inwestora a charakterystyka obligacji

Obligacje zabezpieczone, z racji swojej konstrukcji prawnej i niższego profilu ryzyka, naturalnie wpisują się w strategie inwestycyjne, w których nadrzędnym celem jest ochrona kapitału i generowanie stabilnego, choć być może niższego, dochodu. Mogą stanowić podstawę portfela dla osób, które cenią sobie przewidywalność i mniejszą zmienność.

Z kolei obligacje niezabezpieczone mogą znaleźć miejsce w portfelach inwestorów o wyższej tolerancji na ryzyko, którzy świadomie dążą do osiągnięcia ponadprzeciętnych stóp zwrotu i są gotowi poświęcić część bezpieczeństwa na rzecz wyższego oprocentowania. Wybór takich instrumentów wymaga jednak od inwestora znacznie głębszej analizy i monitorowania kondycji finansowej emitenta. Ponadto należy mieć z tyłu głowy ryzyko straty kapitału.

Analiza potencjału i ryzyka w obligacjach niezabezpieczonych

Decyzja o włączeniu do portfela obligacji niezabezpieczonych powinna być poprzedzona staranną oceną kilku czynników. Tego typu instrumenty stają się interesującą propozycją, gdy:

1. Emitentem jest podmiot o niekwestionowanej sile finansowej: Mowa tu o dużych, dojrzałych przedsiębiorstwach, które przez lata dowiodły swojej zdolności do rentownego funkcjonowania w różnych warunkach rynkowych. Ich sprawozdania finansowe są transparentne, a ich pozycja konkurencyjna silna i stabilna. Dodatkowo taki emitent ma inwestycyjny rating kredytowy.
2. Oferowana premia za ryzyko jest adekwatna: Oprocentowanie obligacji niezabezpieczonej powinno wyraźnie przewyższać rentowność obligacji zabezpieczonych lub obligacji skarbowych o podobnym terminie wykupu. Ta dodatkowa marża jest finansową rekompensatą za przyjęcie na siebie wyższego ryzyka kredytowego.
3. Inwestycja stanowi element zdywersyfikowanego portfela: Nawet dla inwestora o wysokiej skłonności do ryzyka, lokowanie wszystkich środków w jeden typ niezabezpieczonych obligacji jest nierozsądne. Mogą one jednak stanowić ciekawy, bardziej agresywny komponent w zrównoważonym portfelu, gdzie ryzyko jest rozproszone pomiędzy różne klasy aktywów, branże i emitentów.

Ostatecznie, kluczem do sukcesu na rynku obligacji jest edukacja i staranność. Niezależnie od typu obligacji, lektura dokumentów emisyjnych, zrozumienie biznesu emitenta oraz świadoma ocena relacji zysku do ryzyka stanowią fundament każdej przemyślanej decyzji inwestycyjnej, którą każdy świadomy inwestor musi podjąć sam.

Przeczytaj także:

• Najlepsze obligacje do kupienia
• Wypukłość obligacji: Co to jest?

Szukasz brokera? Sprawdź nasze rekomendacje

eToro

• Trading automatyczny
• Przejrzyste i zrozumiałe wskazówki handlowe
• Darmowe transakcje akcji i ETF
• Ochrona przed ujemnym saldem
• Karta kredytowa/debetowa dostępna (w USA i UK tylko karta debetowa)

Odwiedź

61% rachunków inwestorów traci pieniądze, handlując kontraktami CFD z tym dostawcą.

Interactive Brokers

• Niskie prowizje za handel.
• Szeroka gama produktów.
• Odsetki do 4,83% na kontach w USD i 3,49% w EUR.

Odwiedź

Inwestowanie w produkty finansowe wiąże się z pewnym poziomem ryzyka.

DEGIRO

• Regulowany przez BaFin i Bundesbank.
• Dobry wybór produktów, w tym inne złożone instrumenty, takie jak opcje i kontrakty futures, na start.
• Obsługa klienta w języku polskim.

Odwiedź

Inwestowanie wiąże się z ryzykiem utraty środków.