Giełda
Co to są obligacje i jakie są ich rodzaje?
Obligacje stanowią jeden z kluczowych instrumentów finansowych, wykorzystywanych zarówno przez państwo, jak i przez sektor prywatny, w celu pozyskania kapitału. W polskim systemie finansowym odgrywają istotną rolę jako forma finansowania deficytu budżetowego, inwestycji samorządowych czy przedsięwzięć gospodarczych. Ich zrozumienie jest niezbędne dla uczestników rynku finansowego, inwestorów oraz osób zainteresowanych funkcjonowaniem gospodarki rynkowej. W tym artykule omówimy co to są obligacje, jakie są ich rodzaje i kryteria podziału.
Czym są obligacje?
Obligacja to dłużny papier wartościowy, w którym emitent (czyli pożyczający kapitał) zobowiązuje się wobec obligatariusza (czyli inwestora) do zwrotu pożyczonej kwoty w określonym terminie oraz do zapłaty odsetek (chyba że obligacja ma charakter zerokuponowy). Inaczej mówiąc, emisję obligacji można rozumieć jako zamiennik kredytu, w której wierzycielem jest nabywca obligacji, a dłużnikiem jest emitent.
Obligacje mogą być emitowane przez:
- Skarb Państwa (obligacje skarbowe),
- jednostki samorządu terytorialnego (obligacje komunalne),
- przedsiębiorstwa (obligacje korporacyjne),
- instytucje finansowe (obligacje bankowe).
Emitent zobowiązuje się do zwrotu wartości nominalnej obligacji oraz wypłaty należnych odsetek (kuponów), o ile nie jest to obligacja zerokuponowa.
Rodzaje obligacji
Obligacje można klasyfikować według wielu kryteriów. Poniżej zaprezentowano najważniejsze z nich.
1. Ze względu na emitenta
Obligacje skarbowe — emitowane przez Skarb Państwa, są uznawane za najbezpieczniejsze na rynku. Służą finansowaniu deficytu budżetowego oraz zarządzaniu długiem publicznym. Przykładem mogą być detaliczne obligacje oferowane przez Ministerstwo Finansów dla osób fizycznych. Obligacje te mogą mieć preferencyjne warunki dla inwestorów indywidualnych i są dostępne w kanałach elektronicznych.
Obligacje komunalne — emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego, np. gminy, powiaty, województwa. Ich celem jest finansowanie inwestycji lokalnych (np. budowa dróg, szkół, sieci wodociągowych). W Polsce rynek obligacji komunalnych stanowi ważne narzędzie polityki lokalnej, bez którego wiele inwestycji w poszczególnych gminach czy powiatach nie mogłoby być zrealizowanych.
Obligacje korporacyjne — emitowane przez przedsiębiorstwa prywatne lub państwowe. Zwykle charakteryzują się wyższym oprocentowaniem niż obligacje skarbowe, ale też większym ryzykiem niewypłacalności emitenta. Inwestorzy powinni dokładnie analizować rating kredytowy spółek oraz sytuację finansową emitenta, ponieważ bezpieczeństwo oraz wycenę danych obligacji korporacyjnych często determinuje nadany rating kredytowy.
Obligacje bankowe — emitowane przez banki komercyjne, najczęściej w celu pozyskania kapitału na działalność kredytową lub spełnienia wymogów kapitałowych. Czasami są one częścią tzw. długu podporządkowanego i mogą być zaliczane do funduszy własnych banku.
2. Ze względu na formę oprocentowania
Obligacje o stałym oprocentowaniu — odsetki są z góry określone i nie zmieniają się w czasie trwania obligacji. Inwestor otrzymuje stałe kupony w okresach np. rocznych lub półrocznych. Takie obligacje są łatwe do zaplanowania w swoim portfelu inwestycyjnym i idealne dla konserwatywnych inwestorów, ponieważ kupony nie zależą od warunków makroekonomicznych
Obligacje o zmiennym oprocentowaniu — oprocentowanie zależy od wskaźnika referencyjnego, np. WIBOR czy stopa procentowa banku centralnego, powiększonego o marżę. Taka konstrukcja pozwala zredukować ryzyko stopy procentowej, co jest szczególnie ważne w okresach dużej zmienności rynkowej.
Obligacje indeksowane — oprocentowanie jest powiązane z wartościami wskaźników ekonomicznych, np. inflacji (CPI). Chroni inwestora przed utratą wartości realnej inwestycji. W Polsce popularne są np. 4-letnie obligacje skarbowe indeksowane inflacją (obligacje detaliczne o oznaczeniu COI).
Obligacje zerokuponowe — nie wypłacają odsetek w czasie trwania obligacji. Są sprzedawane z dyskontem (poniżej wartości nominalnej), a inwestor otrzymuje pełną wartość nominalną przy wykupie. Idealne dla inwestorów, którzy nie potrzebują bieżącego dochodu, ale chcą osiągnąć zysk w terminie wykupu.
3. Ze względu na zabezpieczenie
Obligacje zabezpieczone — posiadają określone aktywa jako zabezpieczenie (np. nieruchomości, wierzytelności, gwarancje). Zmniejsza to ryzyko inwestora w przypadku problemów emitenta. W praktyce zabezpieczenie może wpływać na wycenę obligacji oraz jej atrakcyjność rynkową. Im większa wartość zabezpieczenia danej obligacji, tym mniejsze ryzyko, a co za tym idzie, mniejszy potencjalny zysk.
Obligacje niezabezpieczone — brak formalnego zabezpieczenia. Inwestorzy opierają się na reputacji i wiarygodności kredytowej emitenta. W przypadku upadłości inwestorzy ci mogą być w gorszej sytuacji niż posiadacze obligacji zabezpieczonych. Plusem takich obligacji jest często wyższy kupon obligacji.
Więcej na temat różnic między obligacjami zabezpieczonymi i niezabezpieczonymi dowiesz się z naszego artykułu Obligacje zabezpieczone a niezabezpieczone – czym się różnią?
4. Ze względu na okres do wykupu
Obligacje krótkoterminowe — okres zapadalności do 1 roku. Cechują się niskim ryzykiem zmiany warunków rynkowych. Są często używane przez przedsiębiorstwa do finansowania bieżących potrzeb.
Obligacje średnioterminowe — zapadalność najczęściej od 1 do 5 lat. Cieszą się popularnością wśród inwestorów instytucjonalnych oraz indywidualnych. Pozwalają na osiągnięcie wyższych stóp zwrotu przy umiarkowanym ryzyku, choć wpływ na te instrumenty finansowe mają również otoczenie makroekonomiczne oraz uwarunkowania geopolityczne.
Obligacje długoterminowe — powyżej 5 lat. W większym stopniu narażone na ryzyko zmiany stóp procentowych. Z drugiej strony, oferują wystarczająco atrakcyjne warunki oprocentowania, co przyciąga inwestorów długoterminowych, np. fundusze emerytalne. Najczęściej jako benchmarki długoterminowe używane są obligacje 10-letnie, natomiast mówiąc o długoterminowych obligacjach czasami mamy na myśli również obligacje o zapadalności zbliżonej do 30 lat.
5. Ze względu na konstrukcję i dodatkowe prawa
Obligacje kuponowe — regularnie wypłacają kupony (odsetki). Mogą mieć stałe lub zmienne oprocentowanie. Stanowią najbardziej klasyczny przykład obligacji i są szeroko notowane na rynku wtórnym.
Obligacje zamienne (convertible) — dają możliwość zamiany obligacji na akcje emitenta, co czyni je atrakcyjnymi przy wzroście wartości firmy. Łączą cechy długu i kapitału, dzięki czemu są szczególnie popularne wśród firm innowacyjnych.
Obligacje z opcją wykupu (callable) — emitent ma prawo wcześniejszego wykupu obligacji przed terminem wykupu. Zwykle taka opcja jest realizowana, gdy stopy procentowe spadają i możliwe jest refinansowanie długu na korzystniejszych warunkach.
Obligacje z opcją sprzedaży (putable) — inwestor może zażądać wcześniejszego wykupu obligacji przez emitenta. Taka opcja daje inwestorowi większą elastyczność i ochronę przed zmianami rynkowymi.
Akcje a obligacje: Różnice
Choć zarówno akcje, jak i obligacje należą do grupy instrumentów finansowych dostępnych na rynku kapitałowym, różnią się one istotnie pod względem charakterystyki, ryzyka oraz praw inwestora. Akcje są papierami wartościowymi o charakterze udziałowym — ich nabywca staje się współwłaścicielem spółki i zyskuje prawo do udziału w zyskach (dywidendzie) oraz w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Obligacje to natomiast instrumenty dłużne — nabywca udziela pożyczki emitentowi i nie uzyskuje żadnych praw własnościowych względem przedsiębiorstwa czy instytucji.
Z inwestycją w akcje wiąże się zazwyczaj wyższe ryzyko, ale i potencjalnie wyższy zysk, wynikający ze wzrostu kursu akcji lub wypłaty dywidendy. Obligacje z kolei oferują z góry określony (lub przewidywalny) zwrot z inwestycji, co czyni je bardziej przewidywalnym i bezpiecznym instrumentem, szczególnie w przypadku obligacji skarbowych.
Podsumowując, akcje mogą być lepszym wyborem dla inwestorów poszukujących wzrostu wartości kapitału i gotowych na większe wahania cen, natomiast obligacje oferują większą stabilność i przewidywalność, stanowiąc solidny fundament konserwatywnych portfeli inwestycyjnych.
Znaczenie obligacji w gospodarce
Obligacje pełnią wieloaspektową rolę w systemie finansowym. Dla państwa i jednostek samorządowych są ważnym narzędziem zarządzania finansami publicznymi i finansowania inwestycji infrastrukturalnych. W dzisiejszym świecie niewyobrażalne jest działania skarbu państwa bez posiłkowania się obligacjami do planowania budżetu państwa. Dla przedsiębiorstw stanowią alternatywne źródło finansowania, niezależne od kredytu bankowego. Dla inwestorów — zarówno indywidualnych, jak i instytucjonalnych — obligacje są instrumentem umożliwiającym dywersyfikację portfela, uzyskiwanie dochodu pasywnego oraz zarządzanie ryzykiem finansowym. Co do zasady, obligacje najczęściej cechują się mniejszym ryzykiem niż akcje czy inne pochodne instrumenty finansowe.
Ponadto obligacje pełnią funkcję wskaźnika koniunktury gospodarczej. Rentowności obligacji skarbowych często odzwierciedlają oczekiwania rynku co do inflacji, stóp procentowych czy kondycji budżetu państwa. Również spread pomiędzy obligacjami korporacyjnymi a skarbowymi może świadczyć o poziomie ryzyka w sektorze prywatnym. W związku z tym, bieżąca rentowność obligacji może być używana przez inwestorów jako pewnego rodzaju wskaźnik gospodarczy. Ponadto, oprocentowanie obligacji skarbowych często używane jest jako stopa wolna od ryzyka w danej gospodarce, co wykorzystywane jest m.in. w modelowaniu finansowym.
Inwestowanie w obligacje
Obligacje to fundament współczesnego rynku finansowego, bez którego nie wyobrażamy sobie dziś świata. Różnorodność form, jakie przyjmują, sprawia, że mogą być dostosowane do zróżnicowanych potrzeb emitentów i inwestorów. Ich klasyfikacja według emitenta, oprocentowania, zabezpieczenia, terminu zapadalności czy dodatkowych praw inwestora pozwala na lepsze zrozumienie funkcji, jakie pełnią w gospodarce. Znajomość rodzajów obligacji i zasad ich działania jest nie tylko przydatna, ale wręcz niezbędna dla każdego, kto chce w pełni świadomie uczestniczyć w rynku finansowym ze szczególnym uwzględnieniem rynku długu.
Ryzyko i bezpieczeństwo obligacji
Dla inwestora indywidualnego, który rozważa rozpoczęcie inwestycji w obligacje, kluczowe jest zrozumienie, że nie każdy instrument dłużny niesie to samo ryzyko i potencjalny zysk. Obligacje skarbowe będą odpowiednie dla osób preferujących bezpieczeństwo, podczas gdy obligacje korporacyjne mogą przynieść wyższy dochód kosztem większego ryzyka. Ważne jest także śledzenie zmian rynkowych, stóp procentowych i inflacji, które bezpośrednio wpływają na atrakcyjność poszczególnych rodzajów obligacji. Ponadto mając na uwadze dzisiejsze konflikty międzynarodowe, analizując obligacje z różnych zakątków świata, należy mieć na uwadze również kontekst geopolityczny.
Inwestycje w obligacje w 2025 roku
Rynek obligacji, choć często postrzegany jako mniej dynamiczny niż rynek akcji, odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu stabilności i płynności finansowej całej gospodarki. Z tego powodu warto nie tylko znać te instrumenty, ale również rozumieć mechanizmy, które nimi rządzą. W 2025 roku jesteśmy w cyklu luzowania polityki monetarnej przez większość krajów rozwiniętych, co warto mieć na uwadze wybierając obligacje, których płatności kuponowe są zależne od poziomu stóp procentowych. Jednakże należy mieć na uwadze, że ostateczna decyzja inwestycyjna musi zostać podjęta przez inwestora, z uwzględnieniem zarówno charakterystyki samych obligacji, jak i obranej strategii inwestycyjnej.
Przeczytaj również:
Chcesz inwestować w obligacje?
- Regulacja obecna we wszystkich krajach.
- Konto oprocentowane na 2,3% (w euro).
- Brak prowizji (0%) na akcje i ETF-y.
71% rachunków detalicznych CFD odnotowuje straty.
- Trading automatyczny
- Przejrzyste i zrozumiałe wskazówki handlowe
- Darmowe transakcje akcji i ETF
- Ochrona przed ujemnym saldem
- Karta kredytowa/debetowa dostępna (w USA i UK tylko karta debetowa)
61% rachunków inwestorów traci pieniądze, handlując kontraktami CFD z tym dostawcą.
- Regulowany przez BaFin i Bundesbank.
- Dobry wybór produktów, w tym inne złożone instrumenty, takie jak opcje i kontrakty futures, na start.
- Obsługa klienta w języku polskim.
Inwestowanie wiąże się z ryzykiem utraty środków.
