Co to jest recesja gospodarcza?

Recesja gospodarcza jest jedną z faz składających się na cykl koniunkturalny. Zatem recesja gospodarcza ma miejsce, gdy dana gospodarka doświadcza spadku lub ujemnego wzrostu aktywności gospodarczej przez dwa kolejne kwartały.

Wskaźnikiem ekonomicznym najczęściej wykorzystywanym przez ekonomistów do mierzenia zmian w gospodarce oraz monitorowania etapu i sytuacji, w której się znajdujemy, jest produkt krajowy brutto (PKB).

Do pomiaru trendów PKB stosuje się tzw. tempo zmian PKB. Jeżeli to tempo zmian jest dodatnie, PKB wzrośnie w porównaniu z poprzednim wybranym okresem, natomiast jeżeli, przeciwnie, tempo zmian jest ujemne, PKB opadnie w porównaniu z poprzednim wybranym okresem.

Recesja gospodarcza: Znaczenie

W tym sensie, gdy ekonomiści mówią o recesji gospodarczej, mają na myśli sytuację, w której tempo zmian rejestruje, przez dwa kolejne kwartały (6 miesięcy), ujemny wzrost, czyli spadek lub obniżenie.

Graficzny przykład recesji gospodarczej. W tym przypadku przy spadku PKB trwającym 3 kwartały.

Dlatego na pytanie „co to jest recesja gospodarcza”, odpowiedź brzmi: recesja gospodarcza, technicznie rzecz ujmując, to sytuacja, która ma miejsce, gdy przez dwa kolejne kwartały następuje spadek PKB.

Należy jednak zaznaczyć, że sytuacja ta może się przedłużać, w kolejnych kwartałach odnotowywane będą negatywne zapisy. Jeśli miałoby to nastąpić w scenariuszu, w którym nie ma nawet prognozy poprawy, powiedzielibyśmy, że recesja przekształciła się w depresję gospodarczą.

Przyczyny recesji gospodarczej

Wśród głównych wyjaśnień podawanych przez ekonomistów dla uzasadnienia scenariusza recesji gospodarczej wyróżnia się to, które zaproponował najbardziej wpływowy ekonomista XX wieku, Brytyjczyk John Maynard Keynes.

W tym sensie Keynes twierdził, że recesja gospodarcza występuje wtedy, gdy podmioty gospodarcze, innymi słowy, gdy m.in. gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa tracą zaufanie do systemu i po okresie dobrobytu przestają inwestować, preferując akumulację kapitału, a więc płynność finansową.

Keynes i recesja gospodarcza

Prowadzi to do tego, co sam Keynes nazwał „paradoksem oszczędności”.

Paradoks oszczędności Keynesa, najogólniej mówiąc, opisywał scenariusz, w którym podmioty gospodarcze dążą do oszczędzania i w tym celu skupiają się na akumulacji kapitału. Ta oszczędność z czasem równa się spadkowi konsumpcji i aktywności gospodarczej. W obliczu takiego spadku aktywności firmy są zmuszone do zwolnienia pracowników, co powoduje gwałtowne pogorszenie dochodów, którzy w końcu tracą wszystkie swoje oszczędności, ponieważ są zmuszeni do uciekania się do nich, w scenariuszu, w którym te oszczędności doprowadziły ich w pewnym stopniu do utraty pracy.

Innymi słowy, Keynes stwierdził, że przyczyną recesji gospodarczej był ów brak popytu, produkt braku zaufania, który skłonił podmioty gospodarcze do oszczędzania, a nie do konsumpcji, co spowodowało bankructwa i zwolnienia firm.

Ale oprócz braku popytu, także inne sytuacje mogą spowodować recesję gospodarczą.

Po pierwsze, mamy do czynienia z ewolucją samego cyklu koniunkturalnego. Biorąc pod uwagę, że gospodarka zachowuje się cyklicznie, a recesja jest jedną z faz składających się na ten cykl, recesja gospodarcza jest zjawiskiem nieuniknionym. Czytaj także: Co to jest cykl giełdowy i jakie są jego fazy?
Z drugiej strony, inną przyczyną może być sytuacja niestabilności politycznej i skrajnej niepewności. W takim scenariuszu agenci stoją w miejscu, czekając na to, co może się wydarzyć. Podobnie jak w przypadku niedoboru popytu, oczekiwanie wynikające z niewiedzy, co się stanie, spowalnia decyzje inwestycyjne i konsumpcyjne, a tym samym spowalnia aktywność gospodarczą.
Podobnie pandemia, jak widzieliśmy w przypadku COVID, może również spowodować recesję gospodarczą.

Inną przyczyną może być złe zarządzanie przez rząd lub złe planowanie gospodarcze przez władze. W tym przypadku może się również zdarzyć, że takie działania doprowadzą do recesji gospodarczej.

Wreszcie nie możemy zapominać o masowej utracie kapitału i sytuacji obezwładniającej, która może być skutkiem klęski żywiołowej, wojny lub innych wydarzeń. Podobnie jak w przypadku przyczyn wymienionych powyżej, każde z tych zdarzeń może doprowadzić do recesji gospodarczej.

Skutki recesji gospodarczej

W przypadku wystąpienia recesji gospodarczej sytuacja ta pociąga za sobą szereg konsekwencji, które muszą być brane pod uwagę przy analizie gospodarki.

W tym sensie należy podkreślić, że zjawisko to powoduje szkody w gospodarce, które muszą być brane pod uwagę.

Gdy popyt maleje, firmy zmniejszają podaż i zwalniają pracowników. W ten sposób PKB maleje wraz ze wzrostem stopy bezrobocia. Niepokój narasta w zubożałym społeczeństwie, gdy firmy bankrutują, a bezrobocie wciąż rośnie.

Innymi słowy, spadek aktywności gospodarczej prowadzi do zwolnienia wielu pracowników we wszystkich sektorach, powodując ogromne cierpienie zubożałej ludności.

Ale jedną z głównych konsekwencji recesji może być, w przypadku przedłużania się sytuacji, depresja gospodarcza. Kiedy pojawia się depresja gospodarcza, gospodarka znajduje się w najniższym punkcie, w którym znajduje się w stagnacji i nie ma perspektyw na poprawę sytuacji.

Jak długo trwa recesja gospodarcza?

Niezwykle trudno jest ustalić konkretny czas trwania recesji gospodarczych. Miesiące a czasem nawet lata.

Należy jednak zauważyć, że istnieją analizy, które dają orientacyjną odpowiedź, co może dać nam wskazówki dotyczące obecnego kryzysu.

W recesjach od II wojny światowej średni czas trwania był krótszy niż rok, nieco ponad 10 miesięcy. Jedna z ostatnich, ta w 2020 roku, trwała dwa miesiące.

Trzeba jednak powiedzieć, że recesja gospodarcza, tak jak może trwać 10 miesięcy, może trwać rok lub półtora roku. Podsumowując, nikt nie jest w stanie dokładnie przewidzieć czasu trwania recesji gospodarczej.

Synonimy dla recesji gospodarczej

Recesja gospodarcza jest zwykle związana z innymi pojęciami ekonomicznymi, które choć nie są tożsame, odnoszą się do podobnej sytuacji. W tym sensie sytuacja, w której gospodarka podupada i narasta złe samopoczucie.

To powiedziawszy, niektóre „synonimy” dla recesji gospodarczej mogą być następujące:

Kryzys gospodarczy.
Spowolnienie gospodarcze.

Przykład recesji gospodarczej

Wyraźny przykład recesji gospodarczej można znaleźć we wszystkich kryzysach doświadczanych na przestrzeni dziejów, które wymieniamy w dalszej części artykułu.

Możemy jednak wyróżnić ten doświadczony w 2020 roku. Mianowicie ten wywołany pandemią COVID-19, który spowodował bardzo silne „skurcze”, i to przez kilka kolejnych kwartałów, we wszystkich gospodarkach.

Jednak, jak już wspomniałam, każdy kryzys gospodarczy był wcześniej określany przez ekspertów jako recesja, ze względu na odnotowywany kolejno podwójny spadek.

Recesje (kryzysy) gospodarcze w historii

Poniżej wymieniono niektóre z głównych kryzysów gospodarczych, z jakimi borykały się gospodarki na całym świecie na przestrzeni dziejów.

Należy jednak zaznaczyć, że kryzysów, przez które przechodziły państwa jest wiele, ale w tym miejscu wyróżniono te najistotniejsze:

Kryzys 1876 r. (Panic of 1873 r.): kryzys finansowy dotknął Europę i Amerykę Północną, prowadząc do późniejszej depresji, która skazała te gospodarki na zagładę aż do 1879 r.
Kryzys 1907 roku (Panic of 1907): Pierwszy globalny kryzys finansowy XX wieku. Doprowadziła ona do utworzenia Rezerwy Federalnej jako banku centralnego Stanów Zjednoczonych.
Kryzys 1914 roku: zbiegł się z wybuchem I wojny światowej. Konflikt ten wywołał obawy inwestorów, powodując w niektórych gospodarkach spadek PKB nawet o 7%.
Kryzys z 1929 (Crash of 1929): Najgorsza recesja gospodarcza XX wieku. Znany również jako Wielki Kryzys, krach z 1929 roku stanowił punkt zwrotny w historii gospodarczej.
Recesja 1945: Powstała jako bezpośrednia konsekwencja wojny, w okresie powojennym po zakończeniu II wojny światowej.
1973 kryzys naftowy: w wyniku embarga na ropę naftową nałożonego na kraje zachodnie przez Organizację Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC), nastąpił gwałtowny wzrost cen ropy naftowej, co doprowadziło do inflacji w połączeniu ze stagnacją gospodarczą, której doświadczała ówczesna gospodarka.
Kryzys tequili: kryzys tequili w Meksyku w 1994 roku był jedną z wielkich recesji, z jakimi borykała się aztecka gospodarka.
Kryzys wódki: z powodu spadku cen surowców spowodowanego wcześniejszym kryzysem, Rosja, w której surowce stanowiły 80% eksportu, doświadczyła intensywnego kryzysu w tym samym czasie, co światowe spowolnienie gospodarcze.
Kryzys 2008: uważany, po kryzysie 1929 roku, za najgorszy kryzys w historii. Po upadku bańki nieruchomościowej świat wszedł w kryzys, z którego, jak pokazuje historia, bardzo trudno było wyjść.

Czytaj także: Największe kryzysy giełdowe.

Jak odzwierciedlają ich nazwy, mówimy o kryzysach gospodarczych. Jednak wszystkie z nich zostały wcześniej uznane za recesje gospodarcze. Dlatego wspominamy o nich w tym artykule.

W co inwestować podczas recesji?

W przypadku recesji większość inwestorów stara się inwestować w aktywa typu safe haven, takie jak:

Waluty
Złoto
Dzieła sztuki
Biżuteria
Nieruchomości

Aktywa te posiadają wartość wewnętrzną, czyli realną, efektywną wartość, na którą nie mają wpływu czynniki zewnętrzne. Właściwością tych aktywów jest właśnie to, że nie tracą one na wartości wraz ze wzrostem ogólnego poziomu cen.